“Als je een vrouw slaat, doe je je ringen af. Je raakt haar op haar lijf, haar ledematen, maar nooit in het gezicht. En na afloop heb je spijt, want dat gelooft ze. Elke keer weer.”
De verteller van deze roman kent de regels van het spel. Met overdonderende charme dringt hij binnen in het leven van een vrouw. Als hij eenmaal haar vertrouwen gewonnen heeft, toont hij zijn ware aard.
De roman Van dode mannen win je niet had net zo goed Monoloog van een engerd kunnen heten. Want dat is het. De man die aan het woord is kletst zich in het leven van zorgvuldig uitgekozen vrouwen naar binnen, om ze na verloop van tijd in elkaar te slaan. In het boek spreekt deze ik-figuur direct tot zijn twaalfjarige stiefzoon Wesley, aan wie hij uitlegt wat er in de relatie met diens moeder is gebeurd.
Hij kijkt op al zijn vrouwen neer
De minachting voor Wesley’s moeder wordt meteen op de eerste bladzijde al duidelijk, zonder dat het letterlijk wordt uitgesproken:
“Je moeder knipte mannen voor geld (…) ze was niet heel erg goed, alleen maar goedkoop.”
Met de onverschilligheid van iemand die beschrijft hoe hij bij de bakker een brood koopt, vertelt de stiefvader aan Wesley hoe hij conflicten oplost (“Ik liet niets heel. Ook de ramen niet.”) en hoe hij nog regelmatig één van zijn ex-vriendinnen stalkt (“Gewoon een beetje plagen, Wes.”).
Het taalgebruik is simpel, zakelijk en zonder enige opsmuk of emotie
Net als de stiefvader zelf. Juist daardoor is de dreiging van zijn agressie tussen de regels door overweldigend aanwezig. Zijn schijnbare schuldgevoel (“Sorry, Wes, sorry.”) blijkt al snel een berekenende manier te zijn om zelfs jou als lezer voor een kort moment te doen geloven dat hij diep vanbinnen heus niet zo’n slecht persoon is als hij lijkt. Het zijn allemaal trucjes die hij gebruikt om ervoor te zorgen dat hij nog een kans krijgt. Dat je ondanks (of juist vanwege) de sobere, kille verslaglegging van dramatische scènes verder blijft lezen.
De enige metafoor in het boek zijn de slangen
De slangen die aankondigen dat hij zijn beheersing gaat verliezen. Een goed gekozen metafoor. Net zoals een slang een giftig, gevaarlijk dier is, dat van tijd tot tijd zijn huid afgooit en daarna gewoon verder leeft, zo schudt ook de stiefvader iedere mislukkende relatie zonder een spoor van spijt van zich af. Bij de volgende vrouw is hij opnieuw de gladjakker, de charmeur en redder, maar hij laat er geen twijfel over bestaan dat hij voor al zijn ex-vriendinnen een onophoudelijke dreiging blijft.
Meestal maakt de hoofdpersoon in een roman een ontwikkeling door
In Van dode mannen win je niet is dat niet het geval. In een recensie op Nu.nl wordt dit als negatieve kritiek geformuleerd. Onterecht, vind ik. Het ontbrekende perspectief in het denkpatroon van de stiefvader (denkt hij überhaupt wel na?) versterkt de uitzichtloosheid van de situatie. Tegen beter weten in hoop je dat de hoofdpersoon misschien nog wel verandert. Hiermee plaatst Walter van den Berg zijn lezer in dezelfde positie als de vrouwen in het verhaal, die ook stuk voor stuk denken – hopen – dat het beter wordt.
Dat doet het niet. En dat raakt. Keihard.
______________________________
Een perfecte dag voor literatuur (vernoemd naar het verhaal Een perfecte dag voor bananenvis van J.D. Salinger) is een leesclub voor bloggers met een literaire smaak. Bij deze Not Just Any Blog Club lezen we gelijktijdig hetzelfde boek en bloggen er daarna over in welke vorm we maar willen.